به‌طور معمول، سیم ارت (Earth) نباید هیچ ولتاژی داشته باشد و هدف اصلی آن انتقال جریان خطا (نشتی یا اتصال بدنه فلزی) به زمین است تا از برق‌گرفتگی جلوگیری شود. اما اگر سیم ارت برق‌دار شود، نشان‌دهنده‌ی وجود ایراد در سیستم ارت یا در سیم‌کشی ساختمان است.
مهم‌ترین دلایل برق‌دار شدن سیم ارت عبارت‌اند از:
- اتصال اشتباه سیم ارت با نول در مسیر مدار: در برخی نصب‌های غیر استاندارد، ارت و نول در یک نقطه به‌صورت نادرست به هم متصل می‌شوند و باعث انتقال ولتاژ به ارت می‌شود.
- خرابی یا قطع سیم نول: در صورت قطع شدن نول در مسیر، ولتاژ بین دستگاه و زمین برقرار می‌شود و ارت نیز برق‌دار خواهد شد.
- نشتی جریان از دستگاه‌های برقی معیوب: اگر وسیله‌ای مانند ماشین لباسشویی یا کولر دارای نشتی جریان باشد، ارت جریان نشتی را منتقل می‌کند و ممکن است تا زمان قطع فیوز، ولتاژ کمی در آن باقی بماند.
- مقاومت بالای سیستم ارت یا رطوبت خاک پایین: اگر چاه ارت یا الکترود زمین به‌درستی کار نکند، تخلیه جریان ناقص انجام می‌شود و اختلاف پتانسیل میان ارت و زمین ایجاد می‌گردد.
در چنین شرایطی، استفاده از تستر ارت یا مولتی‌متر برای اندازه‌گیری ولتاژ بین ارت و نول ضروری است تا محل خطا به‌صورت دقیق شناسایی شود. در صورت تمایل می توانید لیست قیمت سیم و کابل را به صورت به روز و کامل مشاهده کنید.
تفاوت سیم ارت با نول و فاز
| ویژگی‌ها | سیم فاز (Phase) | سیم نول (Neutral) | سیم ارت (Earth / Ground) |
| کارکرد اصلی | انتقال جریان برق از منبع به مصرف‌کننده | بازگرداندن جریان از مصرف‌کننده به منبع | هدایت جریان خطا یا نشتی به زمین برای ایمنی |
| وجود جریان در حالت عادی | دارد (جریان دائم) | دارد (مسیر برگشت جریان) | ندارد (فقط هنگام بروز خطا فعال می‌شود) |
| ولتاژ نسبت به زمین | حدود 220 ولت (در سیستم تک‌فاز) | نزدیک به صفر ولت | صفر ولت (در شرایط عادی) |
| رنگ استاندارد سیم‌کشی | قهوه‌ای یا مشکی | آبی | زرد و سبز راه‌راه |
| خطر تماس مستقیم | بسیار خطرناک و منجر به برق‌گرفتگی | نسبتاً کم‌خطر، اما ممکن است شوک خفیف دهد | در حالت عادی ایمن، اما در صورت اتصال اشتباه خطرناک می‌شود |
| محل اتصال در تابلو برق | به کلید یا فیوز متصل می‌شود | به شینه نول متصل است | به شینه ارت و سپس به چاه ارت متصل می‌شود |
| عملکرد در زمان خطا (اتصال بدنه) | سبب عبور جریان از بدنه دستگاه می‌شود | ممکن است بخشی از ولتاژ به بدنه منتقل شود | مسیر ایمن تخلیه جریان خطا به زمین را فراهم می‌کند |
| هدف اصلی در سیستم برق | تأمین توان الکتریکی | تکمیل مدار الکتریکی | محافظت از افراد و تجهیزات در برابر برق‌گرفتگی |
| نیاز به فیوز یا کلید محافظ | دارد (برای حفاظت در برابر اضافه‌بار یا اتصال کوتاه) | دارد | معمولاً ندارد، اما باید به فیوز نشتی جریان (RCD) متصل باشد |
| در صورت قطع شدن | کل مدار قطع می‌شود | ممکن است مدار ناپایدار شود و تجهیزات آسیب ببینند | احتمال خطر برق‌گرفتگی و از کار افتادن حفاظت ارت وجود دارد |
استانداردهای نصب سیم ارت در ساختمان برای جلوگیری از برق‌گرفتگی
رعایت اصول استاندارد در طراحی و نصب سیستم ارت از برق‌گرفتگی، آتش‌سوزی و خرابی تجهیزات جلوگیری می‌کند. نکات کلیدی شامل موارد زیر است:
- استفاده از چاه ارت با مقاومت کمتر از 2 اهم (برای ساختمان‌های مسکونی و صنعتی سبک)
- اتصال تمام پریزها و بدنه‌ی فلزی تجهیزات به ارت به‌صورت جداگانه و ایزوله
- عدم اشتراک نول و ارت در مسیر سیم‌کشی
- استفاده از میله ارت گالوانیزه یا مسی استاندارد با عمق و رطوبت مناسب خاک
- تست دوره‌ای مقاومت سیستم ارت حداقل سالی یک بار، به‌ویژه در مناطق خشک یا با خاک شنی
- در سیستم‌های سه‌فاز صنعتی، استفاده از ارت حفاظتی (PE) و ارت کنترلی (PEN) مجزا برای ایمنی بیشتر
رعایت این استانداردها به‌ویژه در محیط‌های صنعتی یا کارگاه‌هایی که تجهیزات فلزی سنگین دارند، حیاتی است.
سوالات متداول
1. آیا برق داشتن سیم ارت خطرناک است؟
بله. اگر سیم ارت برق داشته باشد، نشان‌دهنده‌ی وجود اتصال اشتباه یا نشتی جریان است و در صورت تماس، احتمال شوک الکتریکی وجود دارد.
2. آیا اتصال سیم ارت و نول به هم مجاز است؟
خیر، در سیستم‌های TN-S و TT که در ساختمان‌ها رایج هستند، این دو سیم باید کاملاً از هم جدا باشند. تنها در برخی سیستم‌های صنعتی (TN-C) اتصال مشترک مجاز است و آن هم طبق طراحی دقیق انجام می‌شود.
3. چگونه می‌توان برق‌دار بودن سیم ارت را تشخیص داد؟
با استفاده از مولتی‌متر یا فازمتر دیجیتال می‌توان اختلاف ولتاژ بین ارت و نول را اندازه گرفت. هر ولتاژی بالاتر از ۲ تا ۳ ولت غیرعادی است و باید بررسی شود.
4. آیا وجود ولتاژ کم (مثلاً ۵ ولت) در ارت طبیعی است؟
گاهی در اثر نویز یا جریان نشتی خازنی، ولتاژهای بسیار کم مشاهده می‌شود که خطرناک نیست، اما اگر مقدار آن زیاد یا پایدار باشد، باید علت آن مشخص شود.
5. چرا پس از نصب دستگاه جدید، سیم ارت برق‌دار شده است؟
احتمال دارد وسیله‌ی جدید دارای نشتی جریان یا سیم‌کشی اشتباه در دوشاخه باشد. جدا کردن آن دستگاه از مدار، اولین گام برای بررسی است.
6. اگر چاه ارت خشک شود یا مقاومت آن بالا برود چه اتفاقی می‌افتد؟
در این حالت تخلیه جریان به زمین به‌درستی انجام نمی‌شود و ممکن است سیم ارت ولتاژ بگیرد. باید چاه ارت دوباره مرطوب و الکترودها بررسی شوند.
7. بهترین راه ایمن‌سازی در برابر برق‌دار شدن ارت چیست؟
استفاده از سیستم ارت استاندارد، فیوز نشتی جریان (RCD) و بررسی دوره‌ای ولتاژ ارت از طریق متخصص برق، بهترین راه برای پیشگیری از خطرات است.
جمع‌بندی
سیم فاز، نول و ارت سه عنصر حیاتی در هر سیستم برق‌رسانی هستند که هر کدام وظیفه‌ی مشخص و مکملی دارند. سیم فاز انرژی الکتریکی را به مصرف‌کننده می‌رساند، سیم نول مسیر برگشت جریان را به منبع فراهم می‌کند، و سیم ارت نقش حفاظتی دارد تا در شرایط غیر عادی مانند نشتی جریان یا اتصال بدنه، جریان خطا را به زمین منتقل کند و از برق‌گرفتگی یا آسیب به تجهیزات جلوگیری شود.
در شرایط عادی، سیم ارت هیچ ولتاژی ندارد و تنها هنگام بروز خطا فعال می‌شود. اگر این سیم برق‌دار شود، نشانه‌ی وجود مشکل در سیم‌کشی، اتصال نادرست یا خرابی سیستم ارت است و باید بلافاصله بررسی فنی انجام شود.
رعایت استانداردهای سیم‌کشی، استفاده از چاه ارت با مقاومت مناسب، و نصب فیوز نشتی جریان (RCD) از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ ایمنی سیستم برق ساختمان است. به‌طور خلاصه، وجود سیم ارت در مدار شاید در ظاهر نقشی در عملکرد دستگاه نداشته باشد، اما در واقع کلید اصلی ایمنی در برابر خطرات برق محسوب می‌شود.
سلب مسئولیت: ایستگاه آی تی صرفا نمایش‌دهنده این متن تبلیغاتی بوده و سایت مسئولیتی درباره محتوای آن ندارد.
