در پی وقوع قدرتمندترین طوفان ژئومغناطیسی دو دهه اخیر که سال گذشته زمین را تحت تأثیر قرار داد، شرکت IBM و سازمان فضایی ناسا از مدل هوش مصنوعی جدیدی با نام Surya رونمایی کرده‌اند. این مدل متن‌باز با هدف بهبود پیش‌بینی‌های مربوط به فعالیت‌های خورشیدی توسعه یافته است و طبق آزمایش‌های اولیه، 16 درصد دقیق‌تر از سامانه‌های پیشین عمل می‌کند.
Surya که نام آن برگرفته از واژه سانسکریت به‌معنای خورشید است، توسط IBM با استفاده از داده‌های تصویری با وضوح بالا از رصدخانه دینامیک خورشیدی ناسا (SDO) آموزش داده شده است. این رصدخانه از سال 2010 تاکنون به‌طور مستمر تصاویر متنوعی از خورشید ثبت کرده و نقش مهمی در مطالعات خورشیدی ایفا کرده است. مدل Surya با بهره‌گیری از یادگیری ماشین، قادر است به پرسش‌هایی نظیر “آیا در 24 ساعت آینده فوران خورشیدی رخ خواهد داد؟” پاسخ دهد و همچنین پیش‌بینی‌های تصویری از وضعیت خورشید تا دو ساعت آینده ارائه کند.
به گفته خوان برنابه مورنو، مدیر بخش تحقیقات IBM در اروپا، بریتانیا و ایرلند، این مدل به‌منزله “تلسکوپ هوش مصنوعی برای خورشید” عمل می‌کند. با وجود آن‌که پیش‌بینی دو ساعته ممکن است محدود به‌نظر برسد، اما برای شرکت‌های زیرساختی و تأمین‌کنندگان انرژی که طی دهه‌های اخیر شبکه‌های برق انعطاف‌پذیرتری ایجاد کرده‌اند، این زمان می‌تواند بسیار حیاتی باشد. Surya با 366 میلیون پارامتر طراحی شده و به‌گونه‌ای بهینه‌سازی شده است که روی سخت‌افزارهای نسبتاً ضعیف نیز قابل اجرا باشد.
این معرفی در شرایطی صورت گرفته که بودجه علمی ناسا با تهدید کاهش شدید مواجه است. طبق برنامه پیشنهادی دولت ترامپ، بودجه مأموریت‌هایی مانند رصدخانه دینامیک خورشیدی از 14 میلیون دلار به 8 میلیون دلار در سال کاهش خواهد یافت. هرچند این مأموریت لغو نخواهد شد، اما کاهش بودجه می‌تواند بر عملکرد آن تأثیرگذار باشد. با وجود این چالش‌ها، تیم علمی ناسا نقش کلیدی در توسعه مدل Surya ایفا کرده‌اند. برنابه مورنو تأکید کرده است:
از همان ابتدا، تیم علمی ناسا به ما کمک کردند تا بدانیم مدل باید چه کاری انجام دهد، چگونه اعتبارسنجی شود و چگونه از نظر علمی قابل اتکا باشد.
نکته امیدوارکننده آن است که این مدل هوش مصنوعی می‌تواند فراتر از ناسا نیز کاربرد داشته باشد. به گفته IBM، Surya به‌عنوان یک پلتفرم هوش مصنوعی، قابلیت استفاده در حوزه‌های مختلف علمی و صنعتی را دارد. علاقه‌مندان می‌توانند این مدل را از پلتفرم Hugging Face دریافت کنند
